گفتگوی مهر درباره سال دانش بنیان؛
دانش بنیان ها در سال 1401 چقدر قد کشیدند
به گزارش ایت بال، سرپرست معاونت توسعه شرکت های دانش بنیان معاونت علمی با تشریح آخرین وضعیت آماری شرکتهای دانش بنیان و میزان رشد آنها اظهار داشت: رویکرد رو به آینده بزرگ تر شدن نقش اقتصادی دانش بنیان ها است.
خبرگزاری مهر-دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سالی که در ایام پایانی خود به سر می برد، به نکات کلیدی مربوط به موضوع پیشرفت علمی کشور اشاره کردند و با تعیین شعار سال در خصوص «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین»، به ضرورت حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان و دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکل فقرا تاکید نمودند.
انتخاب این نام از طرف رهبر انقلاب، نشان از دیدگاه وسیع رهبری به تولید بر محور دانش و تکنولوژی دارد. ایشان اقتصاد را در گروی نقش آفرینی فناوران عرصه تکنولوژی می دانند و شعار سال ۱۴۰۱ را در ۳ کلمه بنیادی خلاصه کردند.
رهبری با تأکید بر پیشرفت علم و فناوری کشور، در تبیین شعار امسال تنها راه دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکلات را حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان خواندند. منظور از اقتصاد دانش بنیان از دیدگاه رهبری، دیدگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه هاست که نتیجه آن، کاهش هزینه های تولید، افزایش راندمان، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام شده محصولات در داخل خواهد بود.
ایشان همیشه تاکید می کنند «به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت بکنیم؛ یعنی این که دانش و فناوری پیشرفته نقش آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه های تولید. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت.»
ایشان همین طور بر افزایش تعداد شرکت های دانش بنیان تاکید و بیان کردند: «ما شرکت دانش بنیان داریم لکن باید افزایش پیدا کند. ما هم اکنون قدری کمتر از ۷۰۰۰ شرکت دانش بنیان داریم. حدودا حدود ۶۶۰۰ یا ۶۷۰۰ شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد. این تعداد حدود ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد می کند، که خب نسبتاً رقم قابل توجّهی است. البتّه آن کسانی که بنده سوال کردم از آنها و پاسخ دادند، گفتند بیش از ۳۰۰ هزار است؛ حدس می زنند بطورمثال ۳۲۰ هزار اشتغال مستقیم در این سال ۱۴۰۰ که گذشت ایجاد کرده؛ اشتغال غیر مستقیم خیلی بیش از اینها است. من پرسیدم که در ۱۴۰۱ چقدر می شود این مقدار را افزایش داد و تعداد این شرکتها را بیشتر کرد؟ به من گفتند حدّاکثر سی درصد. بنده قانع نیستم؛ من معتقدم سی درصد آن رقمی نیست که برای کشور مطلوب باشد و مورد نیاز کشور باشد و به نیازهای کشور جواب بدهد. توقّع من از مسئولین این است که صد درصد افزایش پیدا کند.»
در حال حاضر بیش از یک دهه است که از تولید شرکت های دانش بنیان در کشور ما می گذرد. در ابتدای سال نزدیک به ۶ هزار شرکت دانش بنیان با تاییدیه دانش بنیانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری فعالیت می کردند و الان پس از گذشت یک سال نزدیک به ۹ هزار شرکت دانش بنیان در حوزه تولید محصولات فناورانه فعالیت می نمایند و این روند صعودی تعداد شرکت های دانش بنیان نه بطور کامل بلکه قسمتی از منویات رهبری را محقق کرد.
با توجه به این که رهبری نه فقط به تعداد شرکت های دانش بنیان بلکه به تأثیرگذاری آنها در اقتصاد کشور و بی نصیب نماندن تولید از برکات فناوری سفارش های جدی کردند درصدد بر آمدیم تا در این روزهای پایانی سال ۱۴۰۱، میزان پیشرفت در زمینه دانش بنیانی را مطابق با اهداف تعیین شده از طرف رهبری مورد بررسی قرار دهیم.
پیش از این طی گزارشی، چالش های شرکت های دانش بنیان را در سالی که گذشت جویا شدیم و در اولین شماره این پرونده با عنوان «در سال «دانش بنیان» بر دانش بنیان ها چه گذشت» منتشر کردیم. در این گزارش برخی از شرکت های دانش بنیان، سال دانش بنیان را بصورت کلی مثبت ارزیابی کردند اما همیشه تاکید داشتند که هنوز برخی دستگاهها، بعضی بانکها و … سنگ اندازی هایی برای توسعه روند دانش بنیانی دارند.
در گزارش پیش رو گفتگویی با دکتر رضا اسدی فرد، سرپرست معاونت توسعه شرکت های دانش بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری درباب ارزیابی سال دانش بنیان داریم که مشروح آنرا در زیر می خوانیم.
*آخرین آمار تعداد شرکت های دانش بنیان و نوع این شرکتها چیست. آیا تعداد شرکتها باتوجه به شعار سال و اهداف تعیین شده از طرف رهبری در خصوص دو برابر شدن آنها مطابقت دارد؟
در حال حاضر ۸ هزار و ۱۷۰ شرکت دانش بنیان در زمینه های مختلف فناوری در کشور مشغول به فعالیت هستند. از این تعداد ۹۷۳ شرکت، دانش بنیان نوع یک، ۶ هزار و ۷۹ شرکت دانش بنیان نوع ۲ و هزار و ۱۱۸ شرکت دانش بنیان نوع ۳ هستند.
از منظر حوزه های فعالیت شرکت های دانش بنیان هم از ۸۱۷۰ شرکت دانش بنیان؛ ۱۸۵۰ شرکت در زمینه برق و الکترونیک، ۱۸۱۰ شرکت در زمینه فناوری اطلاعات، ۱۷۳۹ شرکت در زمینه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۱۱۵۱ شرکت در زمینه مواد پیشرفته شیمی و پلیمر، ۴۷۸ شرکت در زمینه داروهای پیشرفته، ۴۰۶ شرکت در زمینه تجاری سازی، ۳۷۴ شرکت در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۳۲۸ شرکت در زمینه تجهیزات پزشکی و ۳۴ شرکت در زمینه خلاق و علوم انسانی فعالیت دارند.
*با توجه به این که امسال به شعار «تولید، دانش بنیان؛ اشتغال آفرین» مزین شده بود و متولی دانش بنیان ها در کشور معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان است بفرمائید که ارزیابی شما به عنوان معاون توسعه شرکت های دانش بنیان از میزان تحقق شعار سال در کارهای دانش بنیانی چه بوده است؟ در حقیقت روند توسعه شرکت های دانش بنیان به چه صورت بوده است؟
با توجه به شعار تعیین شده خوشبختانه ورودی های تقاضای ارزیابی برای شرکت های دانش بنیان بیش از ۲ برابر و حتی در بعضی از ماه ها ۲.۵ برابر بود و این موجب رشد تعداد شرکت های دانش بنیان نسبت به سال ۱۴۰۰ شد. در مجموع تا آخر بهمن ماه حدودا حدود ۱۵۰۰ شرکت جدید دانش بنیان به لیست شرکت های دانش بنیان افزوده شد که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۰ درصد رشد داشت.
البته با وجود این که تعداد ورودی ها ۲ برابر شده بود اما نیروهای انسانی در معاونت علمی و فناوری افزایشی نداشته ولی در مقابل شبکه کارگزاری ما ارتقا پیدا کرد بطوریکه از حدود ۲۰ شرکت کارگزاری در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۰ شرکت کارگزاری اقدامات مربوط به دانش بنیان ها را انجام می دهند و این موجب شد که زمان ارزیابی بطور متوسط از ۱۱۰ روز در سال ۱۴۰۰ به بین ۴۰ تا ۵۰ روز کاهش پیدا کند و حداکثر زمان ارزیابی نیز به حدود ۷۰ روز برسد.
علاوه بر اصلاح شبکه کارگزاری، اصلاح فرآیندها هم دراین زمینه مؤثر بوده است، به همین خاطر با وجود افزایش دو برابری ورودی، زمان ارزیابی نصف شده است.
*مقام معظم رهبری در پیام نورزی ۱۴۰۱ علاوه بر افزایش کمی تعداد شرکت های دانش بنیان به ضرورت کیفیت محصولات دانش بنیان نیز تاکید نمودند. از طرف دیگر در ابتدای سال برخی کارشناسان معتقد بودند با نامیده شدن سال به نام دانش بنیان، روند رشد کمی شرکت های بیشتر می شود اما کیفیت به صورتی قربانی کمیت می شود. به نظر شما طی این یک سالی که گذشت، رشد کیفی شرکت های دانش بنیان به چه صورت بوده است؟ آیا فاکتورهای ارزیابی دانش بنیان ها برای این منظور تغییری کرد؟
اگر رشد کیفی به مفهوم رعایت فاکتورهای دانش بنیانی بوده، نسبت به سال ۱۴۰۰ تغییری در شاخص ها اتفاق نیفتاده است؛ یعنی با همان متر و معیارهای ارزیابی سال ۱۴۰۰، در سال ۱۴۰۱ هم ارزیابی انجام شده است و همان میزان سختگیری را داشته ایم و شاخص ها و استاندارد رعایت شده است.
البته در آینده در نظر داریم سیستم ارزیابی دانش بنیان را تغییر دهیم؛ یعنی علاوه بر تعریف شرکت ها، فاکتورهای ارزیابی و پروسه ارزیابی را طوری اصلاح نماییم که به مطلوبیت های ملی نزدیک تر شویم و در این میان به ارزش افزوده اقتصادی نیز برسیم.
در آینده در نظر داریم سیستم ارزیابی دانش بنیان را تغییر دهیم؛ یعنی علاوه بر تعریف شرکت ها، فاکتورهای ارزیابی و پروسه ارزیابی را طوری اصلاح نماییم که به مطلوبیت های ملی نزدیک تر شویم و در این میان به ارزش افزوده اقتصادی نیز برسیم
*برای توسعه شرکت های دانش بنیان و تحقق منویات رهبری نیاز به تسهیلات مالی است که به شرکت های دانش بنیان اعطا شود؛ آیا تغییراتی در امتداد تامین مالی این شرکتها در سال ۱۴۰۱ رخ داد؟
واقعیت آنست که باوجود آنکه شعار سال به نام دانش بنیان ها بود اما در منابع مالی و بودجه ای معاونت علمی و فناوری و همچنین تسهیلات مالی بانکها تغییر خاصی نداشتیم، حتی در بخش بانکی افت هم داشته ایم. در سالهای قبل منابع خوبی از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار می گرفت ولی امسال این منابع هم کمتر شده بود. همین طور صندوق نوآوری و شکوفایی که منبع اصلی تامین مالی شرکت های دانش بنیان بشمار می رود در سال ۱۴۰۱، بودجه ۳ هزار میلیاردی که در قانون بودجه برایش در نظر گرفته شده بود را دریافت نکرده است.
یعنی باوجود این که ۱۵۰۰ شرکت جدید اضافه شده ولی منابع صندوق نوآوری هیچ افزایشی پیدا نکرد و صندوق مجبور است که از محل بازگشت وام های قبلی تسهیلات به شرکت های دانش بنیان بدهد و این سبب شده هم حجم وام ها کم شود و هم صف طولانی برای دریافت تسهیلات ایجاد شود.
به هرحال شرکت های دانش بنیان برای توسعه و بزرگ تر شدن نیاز به تامین منابع مالی دارند، حال تعدادی از شرکتها بوسیله جذب سرمایه گذار مشکلات خودرا حل می کنند ولی خیلی از شرکتها نیز نیازمند تسهیلات بانکی و صندوق نوآوری شکوفایی هستند که دراین زمینه امسال مشکل خیلی اساسی داشتیم.
*قطعا به جهت اینکه شعار سال رنگ و بوی اجرائی بگیرد، معاونت علمی نمی تواند به تنهایی دراین زمینه گام بردارد؛ آیا دستگاه های اجرائی دیگر نیز برای تحقق شعار سال گام برداشتند؟ چه دستگاه هایی بیشترین و کمترین همکاری و هم افزایی را با معاونت علمی به عنوان متولی دانش بنیان ها داشتند.
برای پاسخ به این پرسش باید در آخر سال یک ارزیابی دقیق تری انجام دهیم اما آنچه که واضح است، وزارت اقتصاد همکاری خوبی با معاونت علمی در تدوین بخشنامه های قانون جهش تولید دانش بنیان به خصوص در ماده ۱۱ که در رابطه با اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه بود، داشت.
همچنین وزارت صمت در بخش شرکت شهرک های صنعتی در تعامل با شرکت های دانش بنیان و تسهیلاتی که ارائه کردند همکاری خوبی برای تحقق منویات رهبری در سال دانش بنیان داشتند. همین طور توافقات خوبی با وزارت نفت شد و یک توافق ۴ ساله با مبلغ ۲ میلیارد دلار با این وزارت خانه منعقد گردید.
از سوی دیگر ستاد کل نیروهای مسلح نیز همکاری خوبی با معاونت علمی داشتند و ظرفیت امریه شرکت های دانش بنیان دو برابر شد. در حقیقت این ظرفیت از ۷۵۰ نفر به ۱۵۰۰ نفر افزوده شد. همین طور در بخش پروژه جایگزین خدمت نیز ظرفیت از ۲۰۰ نفر به ۴۰۰ نفر رسید.
*وزارت کشاورزی همچون دستگاه هایی بود که کمترین تعامل را با دانش بنیان ها داشت در صورتیکه بیشترین نیاز را به این حوزه دارد. آیا ارزیابی از این نهاد در حوزه همکاری با دانش بنیان ها دارید؟
مجموعه هایی مثل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و درمان و وزارت کشور مصوباتی داشتند اما هنوز خروجی خیلی دقیقی از عملکرد آنها نداریم که بتوانیم اثربخشی این مصوبات را بسنجیم.
*ارزآوری بواسطه این شرکتها در سال ۱۴۰۱ چقدر بوده است؛ برنامه خاصی در معاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری در امتداد افزایش میزان ارزآوری اجرائی شده است؟
برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» در سال ۱۳۹۸ در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری شروع شد. این برنامه با هدف تسهیل بومی سازی آن دسته از کالاها و خدمات فناورانه ای طراحی شده است که فاقد نمونه مشابه داخلی باشند. تا حالا ۲۷۷ نیاز اساسی از سازمان ها و ارگان های مختلف دریافت شده و بومی سازی بیش از ۱۳۰ نیاز اساسی و تحریمی کشور توسط شرکت های دانش بنیان شروع شده است.
این پروژه ها چون با بحث تحریم ارتباط مستقیم دارند هم نیازهای راهبردی و تحریمی کشور را مرتفع می کنند هم موجب جلوگیری از خروج ارز از کشور می شوند. در خیلی از پروژه هایی که داشتیم به ازای هر ۱ دلار سرمایه گذاری که در زمینه دانش بنیان شده شاید نزدیک به ۸ تا ۱۰ دلار صرفه جویی ارزی اتفاق افتاده است.
*پیش بینی شما از توسعه کمی و کیفی دانش بنیان ها در سالهای پیش رو چیست؟
بیش از توسعه تعداد شرکتها که البته شاخص مهمی هم هست ما باید بدنبال بزرگ شدن شرکتها و بزرگ شدن سهم حوزه دانش بنیان از اقتصاد کل کشور باشیم. برنامه های آتی معاونت علمی و فناوری نیز ناظر به این مساله است که بخش های بزرگ تری از اقتصاد کشور دانش بنیان بشوند.
بنابراین تلاش ما آنست که در بخش های مهمی از اقتصاد کشور همچون نفت و گاز و پتروشیمی و صنایعی که سهم عمده ای از اقتصاد دارند، شرکت های دانش بنیان نقش فعال تر و بازار بزرگ تری داشته باشند.
رویکرد رو به آینده معاونت علمی و فناوری بزرگ تر شدن نقش اقتصادی دانش بنیان ها است.
*استمرار توجه و تمرکز نهادها و دستگاه های اجرائی روی کارهای دانش بنیانی در سال جدید را مستلزم چه اولویت هایی می دانید؟
نکته ای که خیلی مهمست و بدون آن عملاً کار شرکت های دانش بنیان پیش نمی رود بحث حکمرانی شرکت های دانش بنیان است. یعنی ریل گذاری که دستگاه های اجرائی بوسیله قواعدی که می گذارند و نحوه حکمرانی که می کنند می توانند مسیر را برای شرکت های دانش بنیان باز کنند. بطور مثال سازمان ملی استاندارد می تواند با ارتقای استانداردهای ملی در زمینه هایی مانند خودرو، آلاینده های زیست محیطی و… برای شرکت های دانش بنیان کشش بازار بوجود آورد.
در زمینه حکمرانی دانش بنیان کار جدی هنوز نشده و امیدواریم در سال پیش رو دراین زمینه شاهد حرکت جدی باشیم.
منبع: ایت بال
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب